1505 1864, HistoriaPolski 1764 1864 3

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wprowadzony w latach 1773-1776 system szkolny kładł silniejszy nacisk na udostępnienie oświaty mieszczaństwu i chłopom.W Galicji założony został uniwersytet we Lwowie; powstało także kilka szkół rządowych.Jednakże na uniwersytecie sprowadzeni z zewnątrz profesorowie wykładali wyłącznie po łacinie, a poziom nowo organizowanych szkół był niski.Od uczniów wymagano znajomości niemieckiego - uzależniony od tego był już dostęp do szkół średnich.Podobnie w Prusach szkoły zarówno średnie, jak i parafialne miały służyć krzewieniu mowy niemieckiej, której nauka była wprowadzana niemal od początku.Jakkolwiek w Prusach nie doszło wtedy do zasadniczej zmiany i reformy szkolnej, a na ziemiach pierwszego zaboru Fryderyk II pozostawił nawet kolegia w ręku jezuitów, nie pozwalając na wykonanie postanowienia kasacyjnego, wiele starań zostało poświęconych upowszechnieniu oświaty.Uczęszczanie do szkoły zostało uznane za obowiązkowe dla wszystkich.lNauka OświecenialPodobnie jak oświata, tak i nauka przybierała świecki charakter, zrywając z rozważaniami teologicznymi i starając się o pogłębienie znajomości przyrody i społeczeństwa.U podstaw jej legły racjonalizm i empiryzm.Uczeni przyjmowali więc zasady ścisłego, kartezjańskiego myślenia; zarazem w doświadczeniu i praktyce dostrzegali najlepszy miernik prawdziwości twierdzeń.Coraz rzadziej tłumaczyli zjawiska przyrody przyczynami nadprzyrodzonymi, przyswajając sobie w sposób mniej czy więcej świadomy materialistyczne założenia ukształtowania świata.Nauka zresztą nie była celem samym w sobie.Miała ułatwić przebudowę społeczeństwa, a przez wskazanie właściwych dróg postępowania zapewnić lepsze zaspokajanie potrzeb ludzkich oraz wykorzystywanie bogactw natury.Ustalania nauki miały dzięki upowszechnieniu oświaty zastąpić dawne przekonania, oparte na irracjonalnych przesłankach.Przewrót w nauce europejskiej, który przygotował ją do spełniania tych zadań, nastąpił już w drugiej połowie XVII w.Jak wiadomo, niewiele z ówczesnych osiągnięć dotarło do Polski.Dopiero w XVIII w., szczególnie w jego drugiej połowie, przyszło odrabiać to opóźnienie.Tym tłumaczy się też położenie największego nacisku w dobie Oświecenia na przyswojenie dorobku myśli obcej, na dostosowanie go do aktualnych potrzeb kraju.Nie znaczy to, by nauka polska doby Oświecenia nie wniosła własnego, oryginalnego wkładu do wiedzy europejskiej.Odbywało się to częściowo i w drodze nawiązywania do dawniejszych zdobyczy nauki polskiej, zwłaszcza z czasów Odrodzenia.Przede wszystkim dokonał się zdecydowany nawrót do kopernikowskiej teorii heliocentrycznej, zwłaszcza gdy o wykreślenie z indeksu dzieła wielkiego astronoma wystarał się Józef Aleksander Jabłonowski.W Wilnie Marcin Poczobutt, a w Krakowie Jan Śniadecki (1756-1830), który doprowadził do uruchomienia w 1791 r.obserwatorium, znacznie podnieśli poziom astronomii.Poczobutt przez 34 lata prowadził systematyczne obserwacje astronomiczne, m.in.gwiazd stałych i Merkurego, które zdobyły mu sławę europejską.Śniadecki wyróżnił się spostrzeżeniami przy obserwacji niedawno odkrytych planetoid.Tenże uczony opublikował także kilka podstawowych prac matematycznych o charakterze podręcznikowym.Wybitnym matematykiem w tym czasie był też torunianin Michał Hubę.Nie tylko rozwinął on teorię rachunku różniczkowego, ale - co było charakterystyczne dla epoki - zainteresował się także problemami technicznymi.Natomiast - w świetle ostatnich badań - w dziedzinie chemii duże znaczenie miała działalność Jana Jaśkiewicza, profesora Szkoły Głównej Koronnej, który pierwszy w Polsce poparł kwantytatywną teorię Lavoisiera.Prowadził on również badania nad metalurgią.Pijar Józef Osiński założył w Warszawie pierwszą w Polsce pracownię chemiczną.Opublikował również obszerne Opisanie polskich żelaza fabryk.Dobrze rozwijało się przyrodoznawstwo.Największe zasługi w tej dziedzinie położył Krzysztof Kluk (1739-1796).Nie związany z żadnym ośrodkiem uniwersyteckim, przeprowadził gruntowne badania nad florą i fauną polską.Opierając się na systemie Linneusza przygotował opis flory - Dykcjonarz roślinny.Opublikował także dzieło o zwierzętach w Polsce.Obie te prace stawiają go w rzędzie najlepszych botaników i zoologów swego czasu.Kluk starał się swe ustalenia wykorzystywać w praktyce, próbując ze swej wiedzy wyciągać wskazania dla rolnictwa.Z zakresu wiedzy rolniczej pojawiło się zresztą sporo prac.Podobnie jeśli chodzi o geografię, szczególnie gospodarczą.Pod opieką Stanisława Augusta, częściowo w związku z potrzebami wojskowymi, rozwijała się kartografia.Przygotowane z inicjatywy królewskiej ujęcie całości ziem polskich nie zostało jednak w całości wykonane.Tylko zachodnie ziemie polskie zostały opracowane przez Karola Pertheesa.W większości przygotowane przez niego mapy pozostały w rękopisie.Na podkreślenie zasługują również powstałe w tym czasie opisy podróży, dokonanych przez polskich badaczy.Najważniejsze wyszły sppd pióra Jana Potockiego.Wzrósł poziom wiedzy lekarskiej w Polsce.Duże znaczenie miała reforma wydziałów lekarskich w Szkołach Głównych.Szczególnie ważne było unowocześnienie studiów lekarskich w Krakowie, przeprowadzone na wzór Wiednia przez Andrzeja Badurskiego.Z jego inicjatywy został też zbudowany pierwszy szpital kliniczny.Najwybitniejszą postacią był wszakże inny profesor krakowski, Rafał Czerniakowski, twórca pierwszej nowoczesnej szkoły chirurgicznej w Polsce.Podjął on starania o wprowadzenie języka polskiego do naukowego piśmiennictwa lekarskiego.Zaobserwowane w życiu przyrody prawidłowości uczeni usiłowali znajdować również w życiu społecznym [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki