Rozdzial 1

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przypi�sywanie marksizmowi cech jedynie prawdziwej doktryny musiało ugo�dzić w filozofię prawa, z istoty swej dopuszczającą ścieranie się na rów�nych prawach różnych prądów myślowych.Arbitralną decyzją polityczną, na początku lat pięćdziesiątych, filozo�fia prawa została pozbawiona oficjalnej akceptacji polskich władz jakosamodzielna dyscyplina wiedzy i wyeliminowana z programów naucza�nia akademickiego w uczelniach państwowych.Przetrwała jedynie, niebez trudności, w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i Akademii Teo�logii Katolickiej w Warszawie.Wbrew zasadzie swobodnego rozwojumyśli naukowej, w uczelniach państwowych miejsce skazanej na banicjęfilozofii prawa zajęła marksistowska teoria państwa i prawa, ciesząca sięentuzjastycznym poparciem władz państwowych"".Kwestionowanie potrzeby filozofii prawa przez zwolenników mar�ksistowskiej teorii państwa i prawa, a nawet niektórych filozofów,wspierane było różnorodną argumentacją.Nie było to w gruncie rzeczykwestionowanie samego przedmiotu zainteresowań filozofii prawa,przejętego w szerszym lub węższym zakresie przez teorię państwa i pra�wa oraz historię doktryn politycznych i prawnych, lecz jej metod jakorzekomo sprzecznych z metodą materializmu dialektycznego i histo�rycznego**.Kwestionowanie potrzeby filozofii prawa zbiegło się po�czątkowo w czasie z największym nasileniem wpływów stalinizmuw nauce polskiej, pózniej trwało niejako siłą inercji.Niemałą rolę odgry�wała przy tym pózniej, po nastaniu tak zwanej odwilży politycznej, nie�chęć do zmiany orientacji myślowej.W latach pięćdziesiątych zaczęła sięjednak zaznaczać polaryzacja stosunku do filozofii prawa.Najpierw filozofujący etyk Henryk Jankowski zwrócił uwagę na po�trzebę rewindykacji dobrych tradycji rozwoju filozofii państwa i pra-* Por.W.Lang, J.Wr óbl e ws ki , S.Zawadzki : Teoria państwa i prawa, War�szawa, 1980, s.490.** Por.S.E h r 1 i c h: Teoria państwa i prawa, Aódz-Warszawa 1956, s.6.Spór o potrzebę filozofii prawa 23wa*.Pózniej, na gruncie rozwijającego się ducha liberalizmu w naucepolskiej, mogły się pojawić zasadniczo czwor aki e pogl ądy na te�mat potrzeby filozofii prawa.Po pierwsze, zwolennicy teorii państwa i prawa, monopolizującejuprawnienia do poznawania sensu prawa, zaczęli czynić pewne ustę�pstwa na rzecz filozofii prawa.Jerzy Wróblewski, a za nim WiesławLang, uznali zagadnienia filozofii prawa za integralną część przedmiotuteorii państwa i prawa.Kazimierz Opałek, po pewnej ewolucji, skłonnybył przyznać przewagę metod filozofii prawa nad metodami teorii pań�stwa i prawa w zakresie ogólnych problemów prawoznawstwa.Po dru�gie, Grzegorz L.Seidler, odchodząc od swego wcześniejszego stanowi�ska, ostatecznie zawęził przedmiot filozofii prawa do rozważań o chara�kterze aksjologicznym.Po trzecie, Maria Szyszkowska ukazała przed�miot filozofii prawa w perspektywie myślowej kantyzmu i neokanty-zmu.Po czwarte, autor niniejszej pracy opowiedział się za koncepcją fi�lozofii prawa w sensie autonomicznej i wszechstronnie ukształtowanejdyscypliny wiedzy, obejmującej pluralistyczne poglądy i metody po�znawcze.Na obrzeżach wspomnianych stanowisk pojawiały się spory o to,kim właściwie powinni być filozofowie prawa.Zarzuty, że filozofowieprawa nie są w gruncie rzeczy ani typowymi prawoznawcami, ani typo�wymi filozofami tylko niekiedy i po części mogły znajdować uzasadnie�nie.Słabło znaczenie koncepcji jednostronnego powiązania filozofii pra�wa z najszerzej pojmowanym prawem z jednej strony, z drugiej zaś stro�ny z filozofią w różnych jej odmianach.Zarysowały się granice dyskur�su o potrzebę filozofii prawa, rozciągające się pomiędzy minimalizmemJerzego Wróblewskiego a moim maksymalizmem.Wspomniany spór o potrzebę filozofii prawa, a przede wszystkimprzełom polityczny, który nastąpił w Polsce w 1989 roku, stały się in�spiracją dla Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanejw czerwcu 1991 roku w Katowicach pod hasłem Filozofia prawa a two�rzenie i stosowanie prawa"**.W konferencji uczestniczyli polscy bada�cze prawa wszystkich orientacji filozoficznych, tryumfalnie obwieszcza�jąc powrót filozofii prawa" do nauki polskiej.Ostre spory pomiędzyuczestnikami konferencji dotyczyły już nie potrzeby filozofii prawa,lecz sensowności utrzymywania w dotychczasowej interpretacji teoriipaństwa i prawa.Ostatecznie przeważył pogląd o możliwości współist-* Studia Filozoficzne" 1972, nr 6.** Materiały opublikowano w książce pod tym samym tytułem, Katowice 1992.Określenie przedmiotu24nienia filozofii prawa z teorią państwa i prawa, o ile obie te dyscyplinynaukowe mogą przyczyniać się do rozwoju wiedzy o prawie.Zmierzając do konkluzji polskich sporów o potrzebę filozofii prawaprzytoczę fragment mojego wystąpienia na wspomnianej konferencjiw Katowicach, zatytułowanego Praktyczne treści filozofii prawa". Po okresie oficjalnego panowania politycznej filozofii marksizmu w Polscepo 1989 roku deklarowany jest pluralizm filozofii politycznych.Praktycznieoznacza to dominację liberalizmu jako filozofii politycznej współistniejącej z fi�lozofią polityczną katolicyzmu i filozofią polityczną marksizmu [.] Liberalizmłączy się w zasadzie z filozofią prawa natury, katolicyzm z neotomistyczną filo�zofią prawa, marksizm skłania się ostatnio coraz bardziej ku aksjologii prawa[.].Fakt, że marksizm utracił pozycję oficjalnie aprobowanej i popieranej filo�zofii politycznej, ma swoje konsekwencje dla filozofii prawa.Z jednej stronypodważyło to pretensje teorii państwa i prawa do rangi jedynie prawdziwej na�uki ogólnej o prawie, z drugiej - otwarło możliwości swobodnego rozwoju [.]filozofii prawa.W warunkach liberalnego pluralizmu politycznego powstająwarunki dla pluralizmu koncepcji filozofii prawa"*.Wybrana literaturaBat i f f ol H.: Probl�mes de base de philosophie du droit, Paris 1979.Har t H.L.A.: Philosophy of Law and jurisprudence in Britain (1945-1952), AmericanJournal of Comparative Law" 1953, nr 2.Hart H.L.A.: Philosophy of Law, [w:] The Encyclopedia of Philosophy, T.Edwards,t.VI, New York-London 1967.Kl ami H.T.: Legal Philosophy in Finland, [w:j Man, Law and Modern Forms of Life,E.Bułygin i in.(red.), D.Reidel Publishing Company, s.137-159.Kun z J.: Latin-American Philosophy of Law in Twentieth Century, New York 1950.La jurisprudence, monotematyczny numer �Archives de philosophie du droit", tome 30,Sirey 1985.Le Sciences du droit, monotematyczny numer Le Courier du CNRS", nr 75 - April1990.Me r t e ns E., Schn�del bac h H.: Filozofia.Podstawowe pytania, Warszawa 1995.M a r i n i G.: The Philosophy of Law in Modern Italy,.University of Toronto Law Tour�nai" 1972, nr 22.Philosophie juridique europenne les institutiones.Recuil pr�par� la direction de Jean-MarcTrigeaud, Roma 1988.Smoc z y ńs ki P.: Dyskusje wokół filozofii prawa w polskim prawoznawstwie powojen�nym, Studia Filozoficzne" 1985, nr 2-3.* Filozofia prawa a tworzenie i stosowanie prawa, Katowice 1992, s.186 i n.Wybrana literatura 25Tokar c z y k R.A.: Polskie spory o potrzebę filozofii prawa, Wiadomości Uniwersytec�kie" 1994, nr 1.Wi l l i ams B.: Ethics and the Limits of Philosophy, Cambridge 1985.W r i h t von G.H.: Norm and Action, London 1963.Zi embi ńs ki Z.(red.): Polish Contributions to the Theory and Philosophy of Law, Am�sterdam 1987.Zi embi ńs ki Z.: Wstęp do aksjologii dla prawników, Warszawa 1990 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki