prawo rzymskie opr

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Dziedziczenie testamentowe miało pierwszeństwo przed dziedziczeniem beztestamentowym, przy czym w prawie rzymskim te sposoby dziedziczenia wykluczały się wzajemnie.Ustanowienie kogoś dziedzicem w testamencie powodowało, iż otrzymywał on całość majątku zmarłego.W prawie rzymskim obowiązywała bowiem zasada, że nikt nie może rozporządzić w testamencie częścią (np.połową) swego majątku, pozostałą część zostawiając do dziedziczenia beztestamentowego.Od tej zasady istniały jednak wyjątki przy testamencie żołnierskim (testamentum militis) oraz w tzw.dziedziczeniu przeciwtestamentowym.W prawie poklasycznym nie stosowano powyższej zasady.Dopiero Justynian przywrócił jej moc.Współczesne kodyfikacje cywilne nie przyjęły jednak rozwiązania prawa klasycznego.Spadkobiercą (heres) stawała się osoba powołana do spadku zgodnie z ius civile.Jednak już w prawie przedklasycznym z dziedziczeniem cywilnym współistniało dziedziczenie oparte na prawie pretorskim (bonorum possessio).Na temat genezy bonorum possessio istnieje kilka teorii.Według jednej z nich w prawie XII tablic tylko osoba będąca pod władzą spadkodawcy, czyli suus heres, otrzymywała miano heres, dalsi zaś krewni powołani do spadku (proximi agnati, gentiles) otrzymywali tylko majątek - familiam habeto.Heres stawał się dziedzicem z mocy prawa, natomiast agnaci i gentyle musieli prosić pretora o wprowadzenie ich w posiadanie majątku, czyli o bonorum possessio.Wprowadzenie tych osób w posiadanie majątku spadkowego było stosowaniem przepisów prawa cywilnego (stanowiło działanie pretora iuris civilis adiuvandi gratia).Inna hipoteza głosi, iż powodem powstania dziedziczenia pretorskiego były spory między dziedzicami, którzy pretendowali do spadku na podstawie ius civilie.Na czas trwania sporu pretor przyznawał posiadanie spadku (bonorum possesSIO) tej osobie, która jego zdaniem miała największe szanse wygrania sporu.Niektórzy romaniści sądzą, iż impulsem powstania bonorum possessio był stosunkowo wąski krąg dziedziców według ius civile i związane z tym częste wypadki występowania hereditas iacens, tzn.spadku leżącego, czyli nie objętego przez uprawnionego dziedzica.Ponieważ w skład masy spadkowej wchodzili najczęściej niewolnicy, których nie można było pozostawiać bez zwierzchnika, oraz długi wymagające spłaty, a działalność gospodarczą należało prowadzić w sposób ciągły, pretor wprowadzał w posiadanie mąjątku osob spoza kręgu dziedziców cywilnych, które zasługiwały na takie uwzględnienie (np.emancypowany syn).Była to więc pretorska działalność uzupełniania norm prawa cywilnego (iuris civilis supplendi gratia) a z biegiem czasu pretor zaczął świadomie wprowadzać w majątek spadkowy osoby nie będące dziedzicami według ius civile nawet wtedy, gdy spadkobiercy tacy istnieli.Taka bonorum possessio była wyrazem korygowania przez pretora norm prawa cywilnego (iuris civilis corrigendi gratia).Sukcesja uniwersalna spadek.Sukcesja albo następstwo, to zajęcie przez jedną osobę pozycji podmiotu prawaa lub obowiązku, jaki zajmowała inna osoba w odniesieniu do tego samego prawa lub obowiązku.Sukcesja może dotyczyć pojedynczego prawa, jakie miał poprzednik, albo też ogółu jego praw i obowiązków.W pierszym przypadku mamy do czynienia z sukcesja syngularną, uniwersalną z sukcesją uniwersalną.Sukces uniwerslan wystepuje w przypadku spadkobrania.Dziedzic jednorazowym aktem, jakim jest spadkobranie, wstępuje w ogół praw majątkowych, jakie przysługiwały spadkodawcy.Przedmiotem sukcesji mogą być tylko prawa zbywalne.Suma praw nie może być większa od sumy prawa poprzednika.Spadkobierca stwał się kontynuatorem osobowości prawnej zmarłego.Pwołanie do spadku.Dziedziccem mógł stać się tylko ten, kto zostanie powołany do stadu-delatio heredidatis, spadek ten nabędzie acquisitio hereditatis.Samo powołanie czyli delacja jest tylko forą zaoferowania spadku.Z czego osoba powołana skorzystać może ale nie musi, z wyjątkiem tzw.Heredes necessarii.Jest to zrozumiałe, jeśli uwzględnimi, że w rzymskim spaku można było przekazać dziedzicowi także same ciężary.Akt drugi, czyli akwizycja spadku była przejawem woli dziedzica do nabycia spadku.Powołany stawał się dziedzicem dopiero w momencie nabycia spadku.Zna jednak prawo rzymskie nabycie spadku także wbrew woli dziedzica.Prawo rzymskie znało trzy sposoby powołania do spadku: testamentowe (secundum tabulas), beztestamentowe (ab intestato) i przeciwtestamentowe (contra tabulas).Pierwsze opierało się na woli spadkodawcy, spadkodawcy podstawą dwóch ostatnich były przepisy prawa.Nabycie spadkuSamo powołanie do spadku (delatio hereditatis), czy to w testamencie, czy w dziedziczeniu beztestamentowym, nie zawsze powodowało, że osoba powołana stawała się spadkobiercą.Jedynie sui heredes nabywali spadek z mocy prawa (ipso iure) z chwilą śmierci spadkodawcy, bez konieczności podejmowania jakichkolwiek czynności, często nawet wbrew swej woli (sive vellint, sive nollint), stąd zwani byli dziedzicami koniecznymi (heredes necessarii).Dziedzicem koniecznym był też niewolnik obdarzony w testamencie wolnością i wyznaczony dziedzicem.Natomiast wszyscy inni, tzw.heredes extranei, czyli dziedzice postronni, aby nabyć spadek (acquisitio hereditatis), musieli wyrazić swą wolę, dlatego też zwani byli heredes voluntarii.Gaius wymienia trzy sposoby wyrażenia woli, zwane ius civile:l) najstarsze, formalne oświadczenie dziedzica o przyjęciu spadku (cretio), konieczne później tylko w wypadku wyznaczenia takiej formy w testamencie.Formuła cretio brzmiała następująco: "Skoro Publius Mevius wyznaczył mnie w swoim testamencie dziedzicem, postanawiam przyjąć ten spadek".2) działanie za spadkobiercę (pro herede gestio), czyli występowanie w roli dziedzica, np.przez wypłatę zapisów;3) jakiekolwiek nieformalne oświadczenie woli o przyjęciu spadku (nuda voluntate).Pretor mógł wyznaczyć określony termin (spatium deliberandi), W którym powołany spadkobierca winien był wyrazić swą wolę.Po upływie tego terminu spadek był oferowany wierzycielom, by ci poprzez wystawienie majątku na licytacji zaspokoili swe roszczenia.W prawie pretorskim wszyscy musieli prosić pretora o wprowadzenie ich w posiadanie majątku (bonorum possessio), a więc dokonać oświadczenia woli w ciągu 100 dni (parentes i liberi w ciągu 1 roku).Ponieważ powołanie do spadku było uprawnieniem czysto osobistym, mogła go przyjąć tylko osoba powołana.W wypadku jej śmierci uprawnienie to nie przechodziło na dziedziców powołanego.Jednakże już w okresie prawa klasycznego, w wyjątkowych okolicznościach, np.na skutek wyjazdu z Rzymu w sprawach publicznych i śmierci osoby powołanej do spadku, pretor w drodze in integrum restitutio zaczął przyznawać spadkobiercom powołanego, który nie zdążył przyjąć spadku, możność przyjęcia tego spadku.Konstytucje cesarskie uczyniły tu dalsze wyjątki.Justynian postanowił, iż dziedzice powołanego, który zmarł przed objęciem spadku, mogą w ciągu roku złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku.W ten sposób wykształciła się transmisja (transmissio), czyli prawo przyjęcia spadku (w określonym terminie) nie przez samego powołanego, ale przez jego spadkobierców [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki