Dlugosz Jan Roczniki V VI

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Bez żadnego oporu ze strony Haliczanzawładnął ich dzielnicą i zamkiem.ROK PACSKI 1223Biskup Iwo przeniósł założony pierwotnie we wsi Prądniku klasztor do kościołaśw.Ducha w Krakowie.Biskup krakowski Iwo, chcąc się zatroszczyć o warunki życia i losnieszczęśliwych ludzi, których wielka liczba zgromadziła się w mieścieKrakowie, za radą i zgodą11Mikołaj był kanonikiem przy katedrze wrocławskiej, notariuszem ks.Henryka Brodatego,właściwym fundatorem klasztoru, zm.30 XI 1227 r.Pochodził z Małopolski, więc nie mógłuposażyć fundacji z dóbr dziedzicznych, tylko z nabytych (Henryków z ujazdem).Zgodęksięcia otrzymał w 1222 r., sprowadził zaś cystersów z Lubiąża 28 V 1227 r.Do klasztoru niewstąpił.Długosz nie podaje uposażenia klasztoru, nie znał bowiem głównego zródła okapitalnym znaczeniu dla historii, tzw.Księgi Henrykowskiej, opisującej najdokładniejwłasność ziemską klasztoru, nadania itd., zob.Księga Henrykowska, tłum.i wyd.R.Gródecki,Poznań-Wrocław 1949, tamże wstęp s.16, 17 i s.76 (śmierć Mikołaja).Do tego zródła jestduża literatura.12Henryków, pow.Ząbkowice Zląskie, woj.wrocł.13O tej wyprawie zob.B.Włodarski, Polska i Ruś, s.106; przyjmuje on datę odebraniaHalicza Danielowi 1230 r.i udział w tym Beli, syna Andrzeja II, wraz z ojcem.Koloman miałwtedy 14 lat.swojej kapituły krakowskiej we wsi Prądniku1 położonej przed bramami Krakowawznosi i zakłada szpital, żeby w każdej chwili był schronieniem dla wszelkichnieszczęśliwych osób obojga płci.Szpital taki zamierzał założyć i wyposażyćbiskup krakowski Fulko, gdyby go była śmierć nie zabrała2.Wyposaża go wsposób wystarczający wsiami: Krowodrzą3 i obydwoma Wroninami4 orazniektórymi dziesięcinami snopowymi ze swego stołu biskupiego.Umieszcza wtym szpitalu braci szpitalników reguły św.Augustyna zwanych de Saxia", anoszących podwójny, biały krzyż na czarnym płaszczu5.Ale rozważywszy, żeumieszczenie założonego przez niego klasztoru we wsi Prądniku, nie mającejstyczności i łączności t ludzmi, jest nieodpowiednie, przenosi wymieniony szpitalz Prądnika do Krakowa.Przy kościele św.Ducha wznosi zarówno klasztor izabudowania klasztorne6 dla braci szpitalników, jak mieszkania dla osób chorychi nieszczęśliwych, wspomagając ze swego stołu jednych i drugich w biedzie iniedostatku wynikłych z głodu, który już drugi rok wskutek zniszczeniazasiewów przez deszcze dawał się dotkliwie w Polsce we znaki.Przy tymprzeniesieniu dokonanym szóstego kwietnia w 1244 roku wymieniony biskupIwo przydzielił temu szpitalowi na jego utrzymanie dwa kościoły parafialne:jeden św.Krzyża w Krakowie7, drugi św.Marcina we wsi biskupiej Biskupice,położonej koło Wieliczki8, z ich dziesięcinami i dochodami.1Dziś Prądnik Czerwony, przedmieście Krakowa, w XVI w.zw.Małym.2Wiadomość tę podaje tylko Długosz (szerzej w LB, t.III, s.38), który przekazałwiadomość o zamierzeniach biskupa Pełki (Fulka) założenia szpitala.O fundacji szpitala naPrądniku podaje kilka roczników pod 1222 i 1223 r., zob.Semkowicz, Rozbiór, s.217.Fundacja ta jest słabo opracowana, zob.L.Wachholz, Szpitale krakowskie 1220-1920, t.I,Kraków 1921, s.6 n., także data jej niepewna.3Dawniej przedmieście, dziś położona blisko centrum Krakowa, ul.Krowoderska, w XIII w.nazywało się Krowodrza (w dokumentach Crowodra).4Dziś Wroniec i Wronin, w XIV w.Wroniniecz Parvus i Wronin Maior, są to dwie wsie napdn.-zach.od Proszowic, pow.proszowicki, woj.krak., niegdyś własność duchaków przykościele św.Krzyża.5Kanonicy regularni od św.Ducha de Saxia, zw.u nas duchakami, sprowadzeni do Polski zpdn.Francji w pocz.XIII w.W XII w.mieli swój dom w Rzymie i szpital S.Maria in Saxia(stąd nazwa), a w XIII w.było już sporo klasztorów duchaków w Polsce, wszystkie opiekującesię chorymi.Zob.S.K.Antosiewicz, Zachowane zródła do dziejów zakonu Ducha św.de Saxiaw Polsce, Archiwa, Bibl.i Muzea kościelne, t.20, 1970.6Dzisiejszy Pl.Teatralny (św.Ducha) był niegdyś cały zabudowany szpitalem św.Ducha,zburzonym w końcu XIX w., z którego pozostała reszta przy ul.Szpitalnej (tzw.Dom podKrzyżem, obecnie Muzeum Historyczne m.Krakowa).7Kościół gotycki z fundamentami romańskimi św.Krzyża, niegdyś był objętyzabudowaniami szpitalnymi.Data przeniesienia duchaków jest tylko u Długosza; musiał tegodokonać biskup Prandota, gdyż Iwo wtedy już nie żył.8Wieś na pdn.-wsch.od Wieliczki, pow.i woj.krak., była własnością klasztoru z nadaniaIwona Odrowąża.Umiera syn Kadłubka Wincenty.Syn Kadłubka Wincenty, niegdyś biskup krakowski, po pięciu latachspędzonych pobożnie w zakonie, w klasztorze jędrzejowskim ósmego marca9zeszedł ze świata, by otrzymać niewiędnący wieniec za swe trudy od Chrystusa,dla którego wszystko opuścił.Pochowano go w tymże klasztorze w Jędrzejowiena środku chóru.Jeszcze w czasie zarządzania stolicą biskupią w Krakowienapisał stylem zręcznym i gładkim, dzięki niezwykłej żywości umysłu, kronikę odziejach ojczystych, która się zaczyna [od słów]: Trzech [ludzi] z trzechprzyczyn nienawidziło widowisk teatralnych"10.Napisał ją tak starannie irozsądnie, że zyskał sławę równą pisarzom starożytnym, których przez tylewieków podziwiamy.Zamieszczając liczne wtręty z obcych dziejów,obszerniejsze niż z własnych, wplótł między różne zdarzenia historyczne, to cobyło najbardziej odpowiednie do dziejów polskich z niezwykłą barwnością, którąwielu Polaków sławi.Czytają [go] ze względu na małą liczbę (dzieł opisujących)dzieje tak ojczyste, jak obce oraz piękną szatę literacką, która się zaznacza wużywaniu słów wzniosłych i niepospolitych, chociaż bardzo wielu stawia muzarzut, że jest zbyt gadatliwy i że obce dzieje opisuje starannie, a własneniedbale.Podają, że on ufundował i uposażył dziesięć prebend przy katedrzekieleckiej11, a nadto zabrał kościołowi parafialnemu w Brzeziu12 dziesięcinysnopowe znajdujące się koło Czchowa i nadał je katedrze krakowskiej nadostarczanie wosku, wina i oliwy.9Zob.s.284, tamże zródła, które podają również datę śmierci Kadłubka, 8 III 1223 r.Wieleroczników wzmiankuje o 5 latach jego pobytu w Jędrzejowie.Wiadomość Długosza zdaje siębyć oparta na IV i V Katalogu biskupów krak.i na Roczniku mansjonarzy krak., gdyż tak samopodaje o miejscu pochowania (MPH, t.III, s.353, 354 i t.V, s.891).Zob.R.Gródecki, MistrzWincenty zw.Kadłubkiem, Rocznik Krak., t.XIX, 1923 i S.Kiełtyka, Błogosławiony WincentyKadłubek, Nasza Przeszłość, t.XVI, 1962.10Tak się zaczyna Kromka Kadłubka, MPH, t.II, s.249.Ocena tej kromki jest tu bardzoważna i charakterystyczna.11Zob.nadanie wsi itd.dla kolegiaty w Kielcach z 1213 r.(Kod.KK, t.I, nr 9), ale tam niema mowy o fundacji 10 prebend.12Wieś w pow.bocheńskim, woj.krak.Zob.na s.276, gdzie jednak nie ma mowy okościele w Brzeziu, miejscowość tę podaje Długosz w Opera, t.I, s.375 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki