historia polski 1505 1764 cz1

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Z większymi trudnościami spotkał się protestantyzm na Śląsku.Wprawdzie uzyskał tutaj zarówno poparcie większości mieszczan, jak i świeckich feudałów, m.in.opowiedzieli się za nim książęta piastowscy w Legnicy, Brzegu i Cieszynie, jednak opór władz habsburskich udaremnił pełny sukces luteranizmu w tej dzielnicy i doprowadził z czasem do trwałego podziału religijnego Ślązaków na protestantów i katolików.Podział ten dotyczył zarówno polskiej, jak i niemieckiej części ludności.W każdym razie trwałym efektem rozprzestrzeniania się luteranizmu na ziemiach polskich było przyjęcie tego wyznania przez większość ludności polskiej mieszkającej w Prusach Książęcych i na Pomorzu Zachodnim oraz przez znaczną część ludności polskiej na Śląsku, zwłaszcza Dolnym.Jakkolwiek też nie można luteranom polskim na tym obszarze odmówić poważnej troski i skutecznych często zabiegów o podtrzymanie mowy i kultury ojczystej, przy późniejszych procesach integracyjnych narodu polskiego ten fakt religijnego wyodrębnienia oddziaływał wyraźnie hamująco, zwłaszcza gdy Niemcy starali się przekształcać luteranizm w narzędzie asymilacji i germanizacji.Natomiast nie miały na tych obszarach sukcesów bardziej radykalne kierunki reformacji, chociaż zarówno wśród biedniejszych warstw w mieście, jak i na wsi dość prędko zorientowano się, że luteranizm wykorzystuje się do rozgrywek wśród klasy posiadającej.Stąd znajdowała, sporadycznie zresztą raczej, oddźwięk nauka anabaptystów czy unitarianów.Zwolenników jej spotyka się na Śląsku, w Kłodzkiem, a także w Prusach Książęcych.Jednakże ostre prześladowania, które ich dotykały, bezwzględne stłumienie powstania chłopów sambijskich w 1525 r.udaremniły szersze rozprzestrzenianie się tych kierunków.Na terytorium państwa polskiego reformacja nie występowała początkowo zbyt śmiało.Zygmunt I prędko wypowiedział się przeciwko „nowinkom religijnym”.W 1520 r.ukazał się jego pierwszy edykt zakazujący głoszenia nauki Lutra i wyjazdów za granicę do centrów objętych przez jego zwolenników.Kościół uzyskał prawo do cenzury prewencyjnej książek.Praktycznie nie wyciągano poważniejszych konsekwencji w stosunku do naruszających te zakazy, w każdym razie nie w stosunku do szlachty.Niemniej do 1543 r.mnożyły się edykty i zakazy hamujące jawne rozprzestrzenianie się reformacji.Przecież stale przenikali do Rzeczypospolitej działacze reformacji, a miasta pruskie, jak Gdańsk, Toruń czy Elbląg, były luterańskie na długo przedtem, zanim Zygmunt August zagwarantował im w latach pięćdziesiątych wolność wyznania luterańskiego.Podobną wolność uzyskały zresztą całe Prusy Królewskie w 1559 r.Szlachta wykorzystywała już za czasów Zygmunta I niejednokrotnie propagandę protestancką w celu podejmowania ataków na kler, jakkolwiek sama powstrzymywała się przed angażowaniem się po stronie reformacji.lWalka o Kościół narodowylOd lat czterdziestych osłabły groźby i represje wobec protestantów.Ostatecznie dopiero śmierć starego króla ułatwiła rozprzestrzenianie się reformacji w Polsce.Zygmunt August był nastawiony o wiele bardziej tolerancyjnie do nowinek religijnych.Nie wahał się trzymać na swym dworze zdeklarowanych zwolenników reformacji - znalazł się między nimi nawet jego kaznodzieja.Wprawdzie jeszcze w 1550 r.ukazał się edykt królewski nakazujący szlachcie pod najwyższymi karami porzucenie wszelkich herezji, jednak do wykonania go już nie doszło.W tym czasie największe wpływy w Rzeczypospolitej zdobywał sobie kalwinizm.Luteranizm, który utrzymał się ostatecznie głównie w miastach Prus Królewskich i zachodniej Wielkopolski, nie trafił szerzej do szlachty.Grupy jego zwolenników były nieliczne, dość rozproszone i poza Prusami Królewskimi pozbawione większych wpływów politycznych.Być może, doświadczenia najbliższego sąsiedztwa, brandenburskiego czy pruskiego, gdzie luteranizm wzmocnił władzę monarchy, budziły obawy przed podobnymi skutkami w Polsce.Nie przyjął się również wśród szlachty, poza Wielkopolską, umiarkowany husytyzm braci czeskich, których idee społeczne bliższe były plebejom [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki