Barbara Szacka Wstęp do Socjologii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W państwach uznawanych za demokratyczne różne są nie tylko ordynacje wyborcze, ale i partie, a co zatym idzie - systemy partyjne.Jak pisze jeden z politologów: Najprawdopodobniej żadne inne instytucjepolityczne nie kształtują politycznego krajobrazu kraju bardziej niż ordy-Rozdział XVII.Sfera polityki 407nacja wyborcza i system partyjny.I żadne nie są bardziej różnorodne" (Dahl 2000: 121).Określenie demokracji jako ustroju, w którym lud jest suwerenem, przy jednoczesnym utożsamianiusuwerenności z posiadaniem władzy ustawodawczej pozostawia sprawą otwartą formę i sposóbsprawowania władzy wykonawczej.W jednych państwach, których ustroje spełniają warunkiinstytucjonalne demokracji, najwyższym zwierzchnikiem władzy wykonawczej, czyli rządu, jest prezydentwybierany w wyborach powszechnych, w innych premier powoływany przez parlament i przed nimodpowiedzialny, natomiast prezydent pełni wyłącznie rolę reprezentacyjną podobnie jak król w istniejącychjeszcze w Europie monarchiach.Pierwszy przypadek określany jest jako system prezydencki, drugi zaś-jako system parlamentarny.Są też (na przykład w Polsce) systemy mieszane: parlamentarno-przezydenckie, w których prezydent, pełniąc rolę reprezentacyjną, ma także pewne uprawnienia władcze.Przyznanie ludowi władzy suwerennej zostawia sprawą otwartą nie tylko sposób sprawowania władzy, alei jej zakres.Nie określa, jak daleko może ona sięgać i gdzie ma przebiegać granica między tym, co prywatne,a tym, co publiczne, czyli do jakiego stopnia państwo ma prawo ingerować w życie prywatne obywateli.Określenie tych granic jest przedmiotem debat i sporów zarówno na płaszczyznie ideologicznej iteoretycznej, jak i praktycznej.Zasadnicze przedmioty dyskusji są dwa: demokracja i liberalizm orazdemokracja i biurokracja.Dodatkową płaszczyzną sporu jest to, kto ma rzeczywisty wpływ na procesydecyzyjne w państwie demokratycznym i jaką rolę odgrywają w nim elity oraz jaki zakres ich wpływudaje się pogodzić z demokracją.Demokracja i liberalizmWe współczesnych państwach uznawanych za demokratyczne demokrata, której korzenie sięgająstarożytności, i liberalizm będący wynalazkiem czasów nowożytnych występują we wzajemnympowiązaniu.Związek ten jednakże nie jest ani konieczny, ani bezkonfliktowy.Wprawdzie podstawydoktrynalne zarówno demokracji, jak i liberalizmu wywodzą się z praw jednostki ludzkiej, ale nie mamiędzy nimi zgody, które z tych praw należy uznać za podstawowe.Dla demokracji naczelną wartościąjest równość rozumiana jako równość polityczna, co najważniejszym czyni prawo każdej jednostki doudziału w sprawowaniu władzy.Dla liberalizmu naczelną wartością jest wolność jednostki, której jedynągranicą jest krzywda drugiego człowieka, co z kolei najważniejszym czyni prawo408 Część piąta.Instytucjeczłowieka do wolności od zewnętrznych ograniczeń w jak najszerszej sferze życia.Pierwsi nowożytni teoretycy europejskiej demokracji cenili wolność, jednak, rozumiejąc ją jako wolnośćpolityczną, uważali, że istotą jej jest podleganie członków społeczeństwa nie samowolnemu władcy, ale pra-wu, w którego stanowieniu biorą udział.Dla tych teoretyków ograniczanie swobód jednostek przezstanowione przez nie prawo nie było sprzeczne z tak rozumianą wolnością.Demokracja i liberalizm odpowiadają też na inne pytania odnoszące się do ustroju państwa; demokracjaodpowiada na pytanie o to, kto ma sprawować władzę i przy użyciu jakich procedur, liberalizm - jakie funk-cje ma spełniać państwo (Bobbio 1998: 60).Z liberalizmem, dla którego sprawą zasadniczą jest maksymalnieszerokie zakreślenie granic wolności jednostki, wiąże się koncepcja państwa minimum" o ograniczonej za-równo władzy, jak i funkcjach, które powinny jak najmniej wykraczać poza zapewnianie bezpieczeństwatak wewnątrz kraju, jak i na arenie międzynarodowej.Mimo że liberalizm domaga się maksymalnego ograniczenia wszelkiej władzy, a z demokracją wiąże siępogląd, iż jedyną granicą dla władzy rządzących jest wola większości, mają one istotny punkt styczny wpostaci uznawania takiej samej podstawy uprawnień władczych.I demokracja, i liberalizm opowiadają sięza państwem prawa.Państwo prawa zaś to państwo, w którym władza publiczna poddana jest ogólnymnormom (prawu konstytucyjnemu) i może być sprawowana w obrębie, jaki wyznaczają jej te prawa, przyzachowaniu prawa obywatela do odwołania się do niezawisłego sędziego, aby ten rozpoznał i przeciw-stawił się nadużyciom władzy" (Bobbio 1998:11).Tak rozumiane państwo prawa wywodzi się zarówno ztradycji demokratycznych, jak i liberalnych.Demokrację i liberalizm dzieli natomiast określenie szerokości uprawnień władczych, a co za tym idzie -zakresu funkcji państwa.Liberalizm jest za ich ograniczaniem, demokracja nie tylko nie sprzeciwia się ichrozszerzaniu, ale niekiedy nawet go wymaga.Szczególnie wyraznie występuje to w przypadku funkcjigospodarczej i socjalnej państwa.Liberalizm zdecydowanie sprzeciwia się ingerencji państwa w sferę gospodarki, w której, jak twierdzi,powinny rządzić jedynie prawa rynku.Tymczasem niekontrolowana gospodarka rynkowa nieuniknienieprowadzi do wzrostu nierówności ekonomicznych, których konsekwencją jest nierówny dostęp do sferypolitycznej (Dahl 2000: 147), co podważa podstawową zasadę demokracji.Dążenie do przeciwdziałania upośledzeniu ekonomicznemu skutkującemu marginalizacją społecznąprowadzi do rozbudowy funkcji socjalnej państwa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki